Stanowisko w sprawie zmiany Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w zakresie funkcjonowania domów, ośrodków i centrów kultury
Forum Kraków od lat czynnie uczestniczy w usprawnianiu i rozwoju szeroko rozumianego sektora animacji społeczno-kulturowej w Polsce. W polu zainteresowania Forum Kraków znajduje się działalność domów, ośrodków i centrów kultury oraz poszukiwanie modelowych rozwiązań ich funkcjonowania. Członkowie Forum Kraków stoją na stanowisku, że misją samorządowych instytucji kultury jest tworzenie warunków dla rozwoju więzi społecznych i kompetencji twórczych członków społeczności lokalnych w duchu poszanowania indywidualnych wyborów i pasji oraz wzajemnej tolerancji i szacunku.
Członkowie Forum Kraków uważają, że obecnie najpilniejszą potrzebą jest ułatwienie codziennej pracy domów, ośrodków i centrów kultury poprzez podjęcie działań, które w naszym przekonaniu mogłyby przyczynić się do usprawnienia funkcjonowania i zwiększenia transparentności zarządzania domami, centrami i ośrodkami kultury. Proponujemy opublikowanie (na oficjalnej stronie MKiDN) jasnej wykładni przepisów dotyczących najważniejszych zagadnień rodzących trudności w codziennym funkcjonowaniu domów, ośrodków i centrów kultury. Rozwiązanie to przyczyni się do sprawnego funkcjonowania domów, ośrodków i centrów kultury bardziej, niż zmiana ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której nowy kształt wymagałby długofalowej pracy i uzgodnienia stanowisk wielu środowisk animacyjnych i twórczych.
Obecne przepisy stanowią, że podstawowym celem statutowym samorządowej instytucji kultury jest działalność kulturalna, polegająca na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury, a osobą zarządzającą samorządową instytucją kultury jest dyrektor. Organizator przed powołaniem dyrektora zawiera z nim odrębną umowę w formie pisemnej, w której strony określają warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej działania. Dyrektor zarządza zatem samorządową instytucją kultury w sposób autonomiczny i samodzielnie reprezentuje ją na zewnątrz.
Członkowie Forum Kraków oczekują od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego uszczegółowienia i umieszczenia na oficjalnej stronie MKiDN rekomendacji w następujących kwestiach:
- Dyrektor instytucji kultury a Kodeks pracy
Niezbędne jest jednoznaczne określenie, kto zgodnie z prawem wykonuje czynności z zakresu prawa pracy względem dyrektora samorządowej instytucji kultury, posiadającej osobowość prawną (w tym podpisywanie delegacji, rozliczanie okresu niezdolności do pracy z powodu choroby, ustalania urlopów itd.). Według licznych interpretacji prawnych taką osobą powinien być pracownik wskazany przez dyrektora instytucji (księgowy, zastępca, kadrowy itp.), natomiast często stosowaną praktyką jest pełnienie tych czynności przez wójta/prezydenta, urzędy i inne jednostki niebędące częścią samorządowej instytucji kultury. Tymczasem traktowanie dyrektora instytucji jak pracownika urzędu powoduje konsekwencje dla autonomii instytucji, którą gwarantuje polskie prawo. - Wzór kontraktu menadżerskiego
Potrzebny jest wzór kontraktu menadżerskiego obejmujący m.in. gwarantowaną kwotę dotacji ze strony organizatora, kwotę odszkodowania w przypadku zerwania umowy, warunki nieprzedłużenia kontraktu po obu stronach, zobowiązania przekraczające datę rozwiązania kontraktu oraz wskaźniki oceny pracy menadżera kultury. Brak tych uściśleń i przykładów dobrych praktyk w tym zakresie pogłębia niechęć, z jednej strony, samych menadżerów do pracy na podstawie umowy cywilnej, z drugiej zaś – samorządów do zatrudniania menedżerów na tej podstawie. - Umowy o dzieło a umowy zlecenie
Decyzją Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2017 r. podważona została kwalifikacja umowy polegającej na przygotowaniu i udziale w koncercie jako dzieło. W konsekwencji tego wyroku i uzasadnieniu do niego umowę tego należy traktować jak zlecenie. Jest to nowa interpretacja obowiązujących przepisów, która dla wielu twórców i samorządowych instytucji kultury może oznaczać poważne kłopoty. Postulujemy zatem szczegółowe wyjaśnienie, najlepiej w porozumieniu z ZUS tej kwestii i jak najszybsze opublikowanie stanowiska w tej sprawie. Szczególnie w odniesieniu do umów o dzieło zawieranych w latach poprzednich, których do czasu wydania wymienionego wyżej wyroku ZUS nie kwestionował. - Nowelizacja ustawy o VAT i rozporządzenie ministra finansów
Forum Kraków ponawia prośbę o interwencję w sprawie korekty stanowiska Ministra Finansów dotyczącego stosowania przez instytucje kultury tzw. wskaźnika preproporcji. Pakiet zmian wprowadzonych ustawą z dnia 9 kwietnia 2015 r. uniemożliwia pełne odliczenie VAT placówkom kultury, które realizują bezpłatne projekty edukacyjne i kulturalne, powodując tym samym wzrost kosztów funkcjonowania i ograniczenie zakresu działalności bezpłatnej. Tymczasem obecnie obowiązująca ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej jasno stanowi, że działalność kulturalna nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu oddzielnych przepisów. - Ścieżka przekazania domu kultury w zarząd podmiotom prawnym
Pożądane jest opracowanie jasnych rekomendacji dotyczących możliwości oddawania instytucji kultury w zarząd podmiotom prywatnym (np. firmom wyspecjalizowanym w zarządzaniu) i organizacjom pozarządowym. Potrzebne jest np. przygotowanie listy wymagań co do formy prawnej takiego podmiotu (spółki, fundacji), zabezpieczenia finansowego lub wymagań kapitałowych, wzajemnych sankcji, opodatkowania itp. - System wsparcia dla rozwoju merytorycznego sieci domów kultury
Należałoby przy tym uwzględnić promocję nowoczesnych rozwiązań odpowiadających potrzebom lokalnym. Przydatne mogłoby się okazać opublikowanie nowych form i modeli placówek animacji kultury, a także opisania modeli merytorycznych i modeli zarządzania takimi placówkami oraz ich zgodności z obowiązującym prawem.
Forum Kraków deklaruje chęć wskazania innych trudności w funkcjonowaniu domów kultury, a także rozszerzenia uwag na temat wyżej wymienionych.