39. spotkanie Forum Kraków. Konkurs na stanowisko dyrektora instytucji kultury

W dniach 11‒12 marca 2019 roku odbyło się 39. spotkanie Forum Kraków. Celem spotkania było wypracowanie rekomendacji pomocnych w przeprowadzeniu konkursu na stanowisko dyrektora instytucji kultury – np. dyrektora domu kultury. Taki konkurs przeprowadza organizator instytucji kultury – wójt, burmistrz, prezydent, zarząd województwa. Z ich perspektywy wyzwanie to można określić następująco:

Jak przygotować konkurs, żeby wyłonić właściwą osobę?
Jak przygotować konkurs, aby zbudować trwałą, perspektywiczną współpracę wszystkich aktorów/interesariuszy, od których zależy powodzenie misji dyrektora – czyli możliwość realizacji jego pomysłu na działalność kulturalną?

Dobrze zrealizowany konkurs może być podstawą dla długotrwałego rozwoju kultury w gminie czy mieście. Dyrektorem zostanie właściwy człowiek, interesariusze będą mogli uzgodnić kluczowe zagadnienia odnoszące się do instytucji kultury, a organizator będzie miał pewność, że oddaje instytucję we właściwe ręce, co jest bardzo ważne, ponieważ po „zamknięciu” konkursu jego rola się kończy, a zaczyna się autonomia dyrektora (w granicach obopólnie przyjętych praw, obowiązków i zobowiązań) w kształtowaniu programu merytorycznego instytucji.

Dlatego warto przyjrzeć się temu, jak ustawowo określona procedura konkursu może być lokalnie dostosowana do wyzwań, jakie stoją przed organizatorem, jego potrzeb i wymagań. Rozmawialiśmy o tym, jakie można mieć oczekiwania wobec kandydatów na dyrektora, jakie kompetencje, relacje, sposoby i modele działania mogą być istotne/kluczowe na stanowisku dyrektora, jak sformułować jego misję, aby z jednej strony była ona powiązana z lokalnymi samorządowymi politykami kulturalnymi, a z drugiej strony była autonomiczna, elastyczna, otwarta na potrzeby i oczekiwania interesariuszy, pilnująca jakości.

Dyskusja przebiegała w dwóch głównych, przenikających się nurtach. Jeden z nich dotyczył interpretacji zapisów ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, a mniej oględnie mówiąc, sprawy nieprzestrzegania autonomii instytucji przez organizatora. Problem ten mocno przekłada się na wybór dyrektora, ponieważ organizatorzy często dobierają dyrektorów, którzy będą respektować ich nadzór i akceptować włączanie się (wtrącanie?) w działania merytoryczne i organizacyjne instytucji kultury. To powoduje, że o wiele częściej dyrektorami instytucji kultury zostają nie animatorzy z powołania, lokalni liderzy z własnymi pomysłami na kulturę i autorytetem środowiskowym, a osoby z kręgu samorządu, przystosowane do wykonywania poleceń i kierowania agendą pod pełnym nadzorem samorządu. Dlatego ważną kwestią, z perspektywy organizatora, jest sformułowanie misji i wizji instytucji kultury: czy będzie to miejsce twórczej autonomii sprzyjającej niezależnej kulturze, czy będzie to samorządowa agenda do spraw kultury. Wybór którejś z tych opcji przesądza o tym, kto zgłosi się do konkursu.

Drugi nurt dotyczył tego, jak organizator może zadbać o otwartość lokalnego systemu kultury, o standardy prowadzenia polityki publicznej, o budowanie przyjaznego animatorom i edukatorom ekosystemu kultury, dzięki czemu miasto/ gmina będą przyciągać profesjonalnych dyrektorów, którzy będą mieli gwarancję niezależności, autonomii, dobrych i równych dla wszystkich standardów pracy. Uczestnicy spotkania wskazali, że na krótką metę tego typu podejście jest kosztowne, wymagające uwagi, obarczone ryzykiem bardzo gorącej debaty, jednak w dłuższej perspektywie może przynieść bardzo pozytywne skutki związane z profesjonalizacją zarządzania i osiągnięciem oczekiwanych rezultatów (wyższa jakość życia, dostępność kultury, kapitał społeczny i kulturowy, nowe talenty).

Na podstawie przeprowadzonej dyskusji przygotujemy w najbliższym czasie stanowisko Forum Kraków wraz z krótkim poradnikiem dla organizatora dotyczącym kwestii związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem konkursu na stanowisko dyrektora instytucji kultury.