XVIII Forum Kraków. Co po NieKongresie Animatorów Kultury?

Pierwsze w 2014 roku spotkanie zrzeszenia Forum Kraków poświęcone było NieKongresowi Animatorów Kultury. Forum Kraków jest partnerem merytorycznym tego wydarzenia, współodpowiedzialnym za konstrukcję programu merytorycznego i poprowadzenie debaty. W skład zespołu programowego NieKongresu wchodzą członkowie Forum Kraków: Anna Michalak-Pawłowska, Joanna Orlik, Marcin Jasiński, Marek Sztark – dyrektor programowy kongresu. W dniach 10-11 lutego 2014 roku w siedzibie MIK w Krakowie, Forum Kraków spotkało się, aby szukać odpowiedzi na pytanie: co po NieKongresie? Jak można wykorzystać to spotkanie wielu środowisk animacyjnych dla rozwoju animacji kultury w Polsce? Czy można przygotować scenariusze działań i rekomendacje dla współpracy MKiDN, NCK, innych organizacji zaangażowanych w rozwój animacji kultury (uniwersyteckie placówki badawcze i edukacyjne, sieci współpracy, centra rozwoju kompetencji, instytucje grantodawcze, itp.)?

Spotkanie rozpoczęło się mocnym nawiązaniem do Kongresu Kultury Polskiej w Krakowie w 2009 roku, w programie którego zabrakło obecności (na scenie) środowisk związanych z animacją i edukacją kulturalną. Między innymi z tej atmosfery niedostatecznego zajęcia się tematem animatorów i „kultury lokalnej” wyniknęło powstanie Forum Kraków. Pięć lat później te właśnie środowiska będą miały okazję uczestniczyć w dedykowanym kongresie organizowanym przez Narodowe Centrum Kultury pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

NieKongres skierowany jest do wielu różnorodnych środowisk związanych z animacją i edukacją kulturalną, działających w ramach publicznych instytucji kultury, zaangażowanych jako urzędnicy/politycy w rozwój kultury, funkcjonujących w ramach sektora NGO, ale również freelancerów czy przedsiębiorców, należy pamiętać również o badaczach i pedagogach związanych z Uniwersytetami. Członkowie Forum Kraków postawili sobie pytanie, czy istnieje szansa „dopracowania się” społeczności animatorów. Jedna (nie jednolita) społeczność tym różni się od środowisk, że tworzy wspólne platformy reprezentacji, angażuje się w partnerskie przedsięwzięcia, poszukuje konsensusu i rozwiązań systemowych. Poddawany był też w wątpliwość boom animacyjny w publicznych instytucjach kultury („Nie będę już instruktorem ruchu amatorskiego, będę animatorem!”), na ile jest on perspektywą zmiany paradygmatu, a na ile przejęciem modnego języka bądź trendu związanego z aktywizmem i oddolną inicjatywnością społeczną.

Z tym wątkiem związany był kolejny dotyczący mechanizmów związanych z biurokratyzowaniem pola kultury z przetwarzaniem kultury w zadanie publiczne oraz polityki kulturalne. Temu procesowi towarzyszy specyficzny język z kategoriami takimi jak sektor kultury, narzędzia rozwoju kapitału społecznego, zawód animatora kultury, rola i zadania państwa. W tym sensie animacja stawiana jest w przestrzeni modeli upowszechniania kultury, ram zawodowych, kwalifikacji i profesjonalizmu, programów i mechanizmów finansowania, odpowiedzialności samorządów. W jakim sensie jest zatem powołaniem, formą aktywizmu niezinstytucjonalizowanego? Prof. Barbara Fatyga wskazywała, że animator to ktoś, kto sam stwarza sobie pole do działania, sam pisze swoją rolę społeczną, stwarza świat znaczeń, na które chce oddziaływać. Kongres musi to rozgraniczanie zinterpretować i wziąć pod uwagę, jeśli celem jest rekomendowanie działań na rzecz rozwoju animacji społeczno-kulturowej. Czyli z jednej strony wspierania profesjonalnych instytucji/organizacji animacji kultury oraz kompetencji kadr kultury, a z drugiej strony subsydiarności państwa wobec inicjatyw i aktywności obywatelskiej, oddolnej.

Ogólną konstatacją spotkania było stwierdzenie, że skoro animacja kultury „płynie” w wielu różnych nurtach, NieKongres powinien być przestrzenią dialogu, rozmowy o tożsamości i możliwościach budowania społeczności. Jednocześnie zebrany materiał, osiągnięta definicja sytuacji, potrzeby rozwoju, strategie działania nie powinny się ulotnić. Zatem według Forum Kraków NieKongres powinien być dalej kontynuowany jaka praca w mniejszych gronach (seminaria, prace eksperckie, ankiety skierowane do środowiska), a całościowy efekt powinien być zebrany w (1) publikacji pokongresowej oraz jakościowo dopracowanym (2) dokumencie wdrożeniowym skierowanym do MKiDN, samorządów, partnerów w rozwoju animacji w Polsce.

W spotkaniu uczestniczyli:

Ewa Zbroja, Narodowe Centrum Kultury
Barbara Fatyga, Fundacja Obserwatorium Żywej Kultury – Sieć Badawcza
Monika Nęcka, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Anna Meronk, Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” w Gdańsku
Michał Bargielski, Fundacja Obserwatorium
Beata Waśko, Ośrodek Kultury im. C. Norwida w Krakowie
Paweł Gogołek, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu
Jarema Piekutowski, firma Liber Jarema Piekutowski
Tomasz Bukowski, Gminny Ośrodek Kultury w Kaliszu Pomorskim
Antoni Bartosz, Muzeum Etnograficzne w Krakowie
Paweł Kamiński, Stowarzyszenia Dyrektorów Samorządowych Instytucji Kultury
Zofia Bisiak, Stowarzyszenie Akademia Łucznica
Marek Sztark, Towarzystwa Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego SZCZECIN-EXPO
Jacek Gralczyk, Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL
Krystyna Michalska, Miejski Dom Kultury w Radomsku
Agata Lisowicz-Wala, Gminny Ośrodek Kultury w Suszcu
Wojciech Szuniewicz, Krotoszyński Ośrodek Kultury
Piotr Knaś, Małopolski Instytut Kultury
Jan Paluch, Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie
Małgorzata Jezutek, Ośrodek Kultury Kraków-Nowa Huta
Anna Michalak-Pawłowska, Dom Kultury „Dorożkarnia” w Warszawie
Krzysztof Polewski, Gminny Ośrodek Kultury Mykanów
Tomasz Ignalski, Miejski Dom Kultury Batory w Chorzowie
Maciej Zygmunt, Regionalny Ośrodek Kultury w Katowicach
Alicja Hałoń, Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL

Spotkanie moderowała Joanna Orlik, dyrektor Małopolskiego Instytutu Kultury.

Na zakończenie spotkania Paweł Kamiński, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Długołęce zaprezentował nowo powołane Stowarzyszenie Dyrektorów Samorządowych Instytucji Kultury. Jego założycielami są szefowie domów i ośrodków kultury, bibliotek i muzeów z terenu Dolnego Śląska. W przyszłości stowarzyszenie nie będzie tylko organizacją regionalną, celem jest budowanie ogólnopolskiej sieci współpracy. Przypominamy, że na Dolnym Śląsku powstało również Wędrujące Forum Kultury Dolny Śląsk.