Piotr Knaś

XX Forum Kraków. Kompetencje animatora kultury

Kolejne, już dwudzieste spotkanie członków i sympatyków Forum Kraków odbyło się w dniach 3–4 października 2014 roku w Krakowie, w siedzibie Małopolskiego Instytutu Kultury. Tematem spotkania były kompetencje animatora kultury, jedno z kluczowych zagadnień NieKongresu Animatorów Kultury. Forum Kraków zainaugurowało tym spotkaniem nowy cykl trzech seminariów poświęconych animatorom (kolejne dwa spotkania będą dotyczyć odpowiedzialności oraz przygotowania metodyki mierzenia efektów działalności animatorów kultury). Opracowując wskazane trzy tematy, chcemy dokończyć dyskusję rozpoczętą na NieKongresie:

• czy można (i czy trzeba) stworzyć profil kompetencyjny animatora kultury, jako punkt odniesienia dla programów edukacji, tworzenia stanowisk pracy, zamawiania usług z zakresu animacji kultury?
• czy można (i czy trzeba) przygotować środowiskowy dokument opisujący i komentujący zagadnienia etyczne związane z uprawianiem animacji kultury, co powinno się w nim znaleźć?
• czy można opisać i zmierzyć efekty realizacji przedsięwzięć o charakterze animacji kultury, co społeczności lokalne otrzymują dzięki funkcjonowaniu instytucji i organizacji (animacji kultury), jakie rezultaty powinny przynosić działania o charakterze interwencji z użyciem narzędzi animacji kultury?
  Prawie co trzeci mężczyzna z nadużywaniem narkotyków. ED, kiedy po raz pierwszy pyta cukrzycę trzustki. więcej: gulickhhc.com/drugs/gastrointestinal/metronidozole/flagyl.htm

Powyższe zagadnienia wymagają rozpoznania, brak klarownych odpowiedzi skutkuje brakiem możliwości wykorzystania animacji kultury/edukacji kulturowej w politykach kulturalnych państwa i samorządów. Prawdopodobnie potrzebujemy podobnych rozwiązań jakie już funkcjonują w zakresie edukacji artystycznej, wspierania przemysłów kreatywnych, funkcjonowania instytucji artystycznych, rozwoju markowych festiwali i wydarzeń w obszarze marketingu miejsc, rewitalizacji obszarów zdegradowanych. Decydenci odnoszą się bardzo pozytywnie do tych działań, ponieważ (zazwyczaj) mają świadomość efektów, które przyniosą one w krótszej i dłuższej perspektywie czasu. Z kolei animacja i edukacja kulturowa są na marginesie ich zainteresowania – czy również przez brak klarowności w jej opisie?

Na spotkaniu wspólnie dokonaliśmy analizy profilu kompetencyjnego animatora kultury w trzech perspektywach: kulturowej, pedagogicznej oraz socjologicznej. Wstępem do dyskusji były wystąpienia Joanny Zięby z Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Agnieszki Sojki z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z powodów osobistych w spotkaniu nie mógł uczestniczyć trzeci z zaproszonych mówców, Marek Krajewski z Instytutu Socjologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, jednak przygotował on dla uczestników tekst ze swoim stanowiskiem.

Już na samym początku dyskusji pojawił się problem sformułowania zakresu tematycznego, w ramach którego można rozważać kompetencje. Mówiąc inaczej: jak rozważać kompetencje, skoro wcześniej nie zdefiniowano, czym jest animacja kultury. Dyskusja dość szybko przyniosła pewne robocze wnioski w tym zakresie – nienowe, ale animatorzy stale lubią je sobie przypominać:

• jest to raczej działalność lokalna, środowiskowa;
• jej celem w wymiarze osobistym jest upodmiotowienie, aktywizowanie, wspieranie rozwoju kompetencji kulturowych i innych;
• jej celem w wymiarze społecznym jest wzmacnianie relacji społecznych, integracja i inkluzja, szeroko pojęty „community building”;
• działalność odbywa się poprzez kreowanie sytuacji twórczych, partycypacyjne budowanie scen kulturalnych, budowanie przestrzeni edukacyjnych;
• bardzo często jest to praca zespołowa, a animatorzy są koordynatorami pracy interdyscyplinarnych zespołów;
• animatorzy kultury myślą o swojej pracy jako o długofalowym procesie społecznym;
• dla animatorów kultury pojęciem konstytutywnym jest „uczestnictwo w kulturze” – to ich teren działania: praktyki kulturowe i praktyki kulturalne;
• animacja kultury to wielowątkowa i wielowymiarowa, interdyscyplinarna praktyka, ważne, że jest (również) profesjonalną działalnością prowadzoną w ramach instytucji/organizacji (animacji) kultury;
• animatorem kultury (praktykiem) może stać się artysta, socjolog, kulturoznawca, menadżer kultury itp. Zaplecze (kulturowe/kulturalne) jest istotne, ale równie ważne jest zaplecze kompetencyjne dla pracy środowiskowej (edukator, coach, trener, moderator, lider, facylitator, pedagog, konsultant, mediator itp.);
• animacja kultury nie ma jednej metodologii działania ani zamkniętego katalogu kompetencji. Ze swej istoty jest ona zależna od potrzeb środowiskowych, zmian kulturowych itp.;
• animacja kultury to umiejętność odpowiadania na zdiagnozowane problemy i wyzwania, to umiejętność dobrania metod interwencji do zagadnienia, a nie postępowanie według schematów.

W tak zarysowanej perspektywie uczestnicy dyskusji „ogólnie” zgodzili się, że rozmowa o profilu kompetencyjnym animatora kultury ma sens przy dwóch założeniach:

• że rozmawiamy o ścieżce edukacji, o przygotowaniu do roli animatora kultury, o profilu kompetencyjnym;
• że rozmawiamy o pewnym zadaniu, misji/usłudze publicznej, którą należy mieć w pakiecie (lokalnych) działań kulturalnych.

W myśl takich ustaleń animacja kultury może być specjalizacją w ramach różnorodnych kierunków studiów kulturoznawczych, artystycznych, pedagogicznych itp. A w profesjonalnych instytucjach i organizacjach kultury będzie możliwe rozwijanie działań charakteryzujących się podejściem animacyjnym, nastawionych na pracę środowiskową, realizowanych wszędzie tam, gdzie inne metodologie się nie sprawdzą.

Na spotkaniu dyskutowane były również różne metodyki kształcenia animatorów kultury, jak i próbowano wstępnie opisać zakresy kompetencji, które mogą być przydatne w tej działalności. Można je pogrupować w kilka kluczowych wiązek:

• zarządzanie procesami grupowymi;
• koordynacja i realizacja interdyscyplinarnych przedsięwzięć społecznych;
• kompetencje trenerskie, pedagogiczne, rozwoju osobistego, psychologiczne;
• wiedza o kulturze i sztuce, dziedzictwie kulturowym;
• praktykowanie działalności artystycznej i kulturalnej;
• prowadzenie diagnoz, analiz, badań społecznych (rozwinięta refleksyjność, umiejętność debaty, moderacji itp.);
• kompetencje interkulturowe.

Animator kultury to zatem nie artysta, nie menadżer, nie edukator czy pracownik środowiskowy. Choć wszyscy oni kooperują w polu kultury – bardzo często przekraczając granice dyscyplin i kompetencji. To cecha charakterystyczna działalności kreatywnej, twórczej, środowiskowej, poniekąd innowacyjnej, której celem jest zmiana społeczna i zwiększanie komfortu/jakości życia.
Efektem seminarium będzie dokument przygotowany przez jego gości, prezentujący dyskusje i (możliwy) profil kompetencyjny animatora kultury. Przedstawimy go Państwu, jak tylko powstanie.

W spotkaniu udział wzięli: Magdalena Latusek, Tomasz Ignalski, Marek Karpiński, Karol Wittels, Marzena Horyza, Aleksandra Zając, Antoni Bartosz, Paweł Gogołek, Joanna Zięba, Anna Michalak-Pawłowska, Marek Sztark, Małgorzata Jezutek, Marcin Jasiński, Aleksandra Stańczuk-Sosnowska, Wojciech Szuniewicz, Agnieszka Sójka, Monika Nęcka, Piotr Knaś. Spotkanie moderowała Joanna Orlik, dyrektor Małopolskiego Instytutu Kultury.

Galeria zdjęć ze spotkania >>