Relacja z XXXVI spotkania Forum Kraków. Badania uczestnictwa w kulturze
W dniach 15‒16 października 2018 roku odbyło się XXXVI Forum Kraków. Tematem spotkania były podejmowane w Warszawie działania dotyczące badań uczestnictwa w kulturze w kontekście programowania działań kulturalnych. W pierwszej części Tomasz Thun-Janowski, dyrektor Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy, zaprezentował raport „Jak warszawiacy uczestniczą w kulturze?”. W drugiej części wystąpiła Małgorzata Zając z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, która przedstawiła raport „Badanie segmentacyjne uczestników kultury”.
W obu raportach znajdują się propozycje podziałów uczestników kultury na tzw. segmenty, czyli w miarę homogeniczne grupy odbiorców o zidentyfikowanych potrzebach i charakterystykach. Wykorzystanie badań segmentacyjnych uwzględniających cechy społeczno-demograficzne oraz style życia uczestników kultury ma w zamierzeniu wspomagać sugestywność przekazu marketingowego skierowanego do uczestników kultury oraz przyczyniać się do lepszego dopasowania programu działań do potrzeb i oczekiwań odbiorców. Mówiąc inaczej, można im zaproponować produkt dopasowany do ich stylu i gustu. W kontekście badań Biura Kultury warto też wspomnieć o strategicznym rozwoju działań sprzyjających profesjonalizacji instytucji kultury (promocja, marketing, budowanie widowni, zarządzanie ofertą, polityki jakości, ewaluacja działań). Taki proces można rozpocząć od profesjonalizacji wiedzy o uczestnikach kultury i stworzenia systemu umożliwiającego wykorzystanie tej wiedzy w programowaniu działań.
Zaprezentowane w raportach segmentacyjne podejście do badań uczestnictwa w kulturze i profesjonalizacji działań instytucji kultury stanowiło główny impuls do dyskusji. Zastanawiano się, czy podział uczestników kultury na grupy ze względu na ich profile socjologiczne, potrzeby i oczekiwania, wydatki na cele kulturalne, style i sposoby spędzania czasu wolnego, rodzaje praktyk kulturalnych/kulturowych jest zagrożeniem, czy raczej może stać się narzędziem do tworzenia programów nakierowanych na dobrą edukację i animację? Dla wielu uczestników dyskusji głównym problemem było to, że działania rozpoczyna się od podziału uczestników na odrębne grupy ‒ podkreślali, że animacja ma przecież budować pomosty, a nie pogłębiać różnice. Inni dostrzegli problem w skalowalności takiego podejścia, argumentując, że jest to raczej narzędzie dla dużych, profesjonalnych instytucji, a nie takich, których odbiorcą jest tzw. społeczność lokalna. Dla wszystkich istotną zaletą działań opartych na profesjonalizacji i pogłębionej diagnozie okazał się ich potencjał do rozwoju lepszych, bardziej angażujących polityk kulturalnych, które będą uwzględniały całe spektrum uczestnictwa w kulturze i pełną paletę nowych zjawisk, jakie w niej zachodzą. Dziś większość instytucji kultury nie ma narzędzi (w znaczeniu teorii i przestrzeni do refleksji), aby prowadzić taką pogłębioną obserwację kultury.