61. spotkanie FK „System i improwizacja, animacja kultury jako zadanie publiczne”
61. spotkanie Forum Kraków pt. „System i improwizacja, animacja kultury jako zadanie publiczne” odbyło się w dniach 23-24 maja 2025 r. w Mazowieckim Instytucie Kultury w Warszawie. Serdecznie dziękujemy za gościnę. Spotkanie było kolejną odsłoną dyskusji na temat przyszłości animacji kultury w Polsce. Narodowe Centrum Kultury zapowiedziało nową strategię pt. „Wspólna kultura”, która ma na celu stworzenie spójnego ekosystemu wsparcia dla animacji i edukacji kulturowej. Prezentacje zaproszonych ekspertów pogłębiły to zagadnienie: Paweł Kamiński i Łukasz Molski przedstawili zagadnienie funkcji instytucji kultury, wykorzystując teorię wartości kultury Johna Holdena, natomiast Piotr Knaś, opierając się na nagraniu rozmowy z Jackiem Gralczykiem i Zbigniewem Łukaszewskim, zarysował wizję lokalnej animacji kultury jako kluczowego elementu w świadczeniu zintegrowanych usług społecznych.
Nowa strategia Narodowego Centrum Kultury
Joanna Orlik i Michał Rydzewski z Narodowego Centrum Kultury (NCK) przedstawili wstępną koncepcję nowego programu mającego na celu zintegrowanie działań wspierających rozwój domów kultury, animacji i edukacji kulturowej w Polsce. Głównym celem programu jest połączenie dotychczas niezależnych zadań, programów grantowych oraz projektów szkoleniowo-rozwojowych w spójny ekosystem, który będzie ewaluowany jako całościowy, zintegrowany program. Jest to między innymi pomysł na współpracę z regionalnymi instytucjami kultury, pomysł na rozwój partnerstwa realizującego ogólnopolskie obserwatorium kultury, a także pomysł na integrację takich zadań jak: „Kultura Interwencje”, „Edukacja kulturalna”, „Dom Kultury Plus”, „Bardzo Młoda Kultura”, „Giełda Projektów”, „Zaproś nas do siebie” i „Pracuj w kulturze”.
„W poszukiwaniu konsensusu…” – o wartościach w kulturze
Paweł Kamiński i Łukasz Molski ze Stowarzyszenia Dyrektorów i Dyrektorek Samorządowych Instytucji Kultury zaprezentowali kwestię zarządzania lokalnymi instytucjami kultury. Skupili się na teorii wartości kultury autorstwa Johna Holdena, która zakłada, że ogólna wartość kultury jest wynikiem trzech uzupełniających się typów wartości. Wartość Integralna (Autoteliczna) jest związana z subiektywnymi, wewnętrznymi doświadczeniami artystycznymi, takimi jak pobudzanie wyobraźni, kreatywności i oryginalność. Wartość ta nie może być mierzona przez samą organizację, ale wymaga informacji zwrotnej od publiczności, krytyków i twórców. Wartość Instrumentalna odnosi się do wykorzystania kultury do osiągania korzyści społecznych i ekonomicznych, takich jak rozwój kapitału społecznego, intelektualnego i kreatywnego. Z kolei Wartość Instytucjonalna jest związana z relacją organizacji do jej interesariuszy (np. organizatora, sponsorów, artystów, publiczności) oraz sposobem zarządzania finansami. Autorzy prezentacji użyli trzech fikcyjnych studiów przypadku, aby zilustrować, co dzieje się, gdy instytucje koncentrują się tylko na jednym rodzaju wartości. Prelegenci podkreślili, że animacja kultury może służyć jako narzędzie do utrzymania równowagi między tymi trzema wartościami, pomagając w godzeniu interesów różnych interesariuszy.
Animacja kultury jako usługa publiczna
Piotr Knaś z Małopolskiego Instytutu Kultury przedstawił prezentację na temat animacji kultury jako społecznej usługi publicznej, opierając się na nagraniu rozmowy z Jackiem Gralczykiem i Zbigniewem Łukaszewskim. Zgodnie z tym podejściem, usługi społeczne to sposób organizacji zadań publicznych, który ma na celu budowanie spójnej i międzypokoleniowej przestrzeni społecznej. W tym modelu, domy kultury ewoluują z miejsc upowszechniania kultury w ośrodki współpracy twórczej wspólnoty, gdzie mieszkańcy mogą wzajemnie się wspierać i rozwijać inicjatywy przy wsparciu profesjonalnych animatorów społecznych i edukatorów kulturowych. Kluczowym elementem tej transformacji jest synergia między organizowaniem społeczności, animacją kulturową oraz edukacją przez całe życie. Taka integracja zwiększa dostępność wsparcia dla mieszkańców, wzmacnia kapitał społeczny i optymalizuje wykorzystanie zasobów publicznych. W dyskusji zostały pogłębione wątki zagrożeń i zysków z tak fundamentalnej zmiany, w ramach której nastąpi rezygnacja z mocnego podziału na instytucje od kultury, edukacji i wsparcia społecznego. Dla części dyskutantów pomysł wydaje się teoretycznie bardzo dobry, ale praktykowany w obecnej sytuacji może znacznie utrudnić dostęp do kultury.