Piotr Knaś

Relacja z NieKongresu Animatorów Kultury w Poznaniu

III NieKongres Animatorów Kultury odbył się w Poznaniu, w Centrum Kultury Zamek w dniach 9-11 kwietnia 2018 roku. Tegoroczny NieKongres zrealizowany został pod hasłem „Siła Współpracy” i dotyczył partnerstwa animatorów z samorządami. Tylko we współpracy z samorządem, poprzez wytwarzanie systemowych i dopasowanych lokalnie rozwiązań, animacja kulturowa może osiągnąć swoje najważniejsze cele: wzmocnić społeczności, budować świadome uczestnictwo w kulturze, a także włączyć się do realizacji ważnych polityk miejskich np. w obszarze rewitalizacji czy edukacji.

Głównymi organizatorami spotkania byli: Centrum Kultury ZAMEK, Miasto Poznań oraz Forum Kraków (z którego inicjatywy zorganizowano dwa poprzednie NieKongresy).

Program składał się z czterech głównych debat niekongresowych, wielu warsztatów oraz grup roboczych, z których można było skomponować własną ścieżkę uczestnictwa w wydarzeniu. W spotkaniu wzięło udział ponad 300 osób.

Istotnym punktem III NieKongresu Animatorów Kultury było podpisanie 9 kwietnia 2018 roku przez prezydentów, burmistrzów, wójtów i innych przedstawicieli samorządu dokumentu pn. Samorządowa Karta dla Kultury. Karta ramowo określa zasady i reguły współdziałania pomiędzy animatorami kultury a lokalnymi władzami, wskazując na wzajemne korzyści płynące ze współpracy. Jest spisem wartości, które mogą służyć tworzeniu przemyślanych lokalnych polityk kulturalnych nastawionych na wzmacnianie społeczności, edukację kulturową, rozwój uczestnictwa w kulturze, tworzenie transparentnego, inkluzyjnego, partycypacyjnego „systemu” kultury w miastach i gminach. Lista sygnatariuszy wciąż się powiększa, a Miasto Poznań wspiera działania odnoszące się do Karty dla Kultury.

NieKongres pod postacią tzw. „działań kroczących” wciąż trwa. Jest to specjalnie przygotowywany program mikrograntów dla wielkopolskich animatorów, który potrwa do września 2018 roku. Organizatorzy chcą w ten sposób praktycznie sprawdzić postulaty i rekomendacje powstałe podczas III NieKongresu związane z Kartą Dla Kultury.

Efekty NieKongresu Animatorów Kultury można opisać w kilku kluczowych punktach.

Samorządowa Karta dla Kultury to szansa na nową jakość kooperacji samorządów, animatorów i edukatorów. Może być impulsem dla nowych polityk kulturalnych, nastawionych na partycypację obywatelską, edukację kulturową, animację społeczno-kulturową. NieKongres pokazał, że nowy etap w kooperacji samorządów i sektora kultury jest możliwy.

W programie NieKongresu obok idei animacji społeczno-kulturowej pojawiła się propozycja edukacji kulturowej i kulturalnej jako ważnej formy prowadzenia działalności instytucji i organizacji w obszarze kultury. Można powiedzieć, że rodzi się koalicja pomiędzy edukatorami a animatorami, która jest ponadsektorowa i obejmuje nauczycieli ze szkół, pedagogów społecznych, pracowników instytucji artystycznych, czy osoby związane z sektorem pozarządowym. Jako główny cel dla wspólnych działań nakreślono potrzebę łączenia profesjonalizacji zawodowej i pasji społecznikowskiej. Pojawiły się ważne postulaty systemowych rozwiązań, o jakich dyskutuje się obecnie w kontekście pracy artystów (ubezpieczenia, stypendia, prawa emerytalne, rozwój zawodowy, itp.). Jednakże dyskusja, w trakcie jednej z debat, poświęcona wynagradzaniu za pracę animacyjną i edukacyjną wykazała, że jako środowisko nie mamy wspólnej narracji/ postulatów w tym zakresie, które mogłyby być podstawą do rozmów z pracodawcą – samorządem.

Samorząd bardzo często, kiedy ustami swoich przedstawicieli wypowiada słowo „kultura” ma na myśli wąsko rozumiane życie kulturalne, o wiele rzadziej wskazuje na kulturę jak środowisko, w którym w naturalny sposób następuje przygotowanie do aktywnego życia społecznego i obywatelskiego, czy też myśli o kulturze, jako o laboratorium kooperacji lokalnej oraz jako o przestrzeni eksperymentowania w obliczu zmian technologicznych, cywilizacyjnych, międzykulturowych. To wyzwanie dla obu stron, aby kultura przestała kojarzyć się wyłącznie z dziedzictwem, wydarzeniami kulturalnymi (rozrywkowymi) i działalnością dla dzieci.

Samorządy prowadzą działania na rzecz organizacji pozarządowych w obszarze kultury. Bardzo często całość debaty o obywatelach, oddolnej inicjatywności mieszkańców, organizowaniu się w społeczne instytucje jest sprowadzona do rozmowy o grantach i priorytetach miasta w zakupie oczekiwanych usług publicznych od organizacji pozarządowych. Niesłychanie spłaszcza to zagadnienie subsydiarności samorządu w stosunku do niezależnych działań kulturalnych.

W trakcie NieKongresu rozwijała się również rozmowa o zmianach postaw w Polsce (wzrost postaw ksenofobicznych, nacjonalistycznych, autorytarnych, stały wysoki wskaźnik braku zaufania do innych, niski poziom uczestnictwa w kulturze, przede wszystkim w kontekście czytelnictwa i edukacji nieformalnej/ pozaformalnej). Jedna osoba zadała pytanie, jak duża jest wina animatorów, edukatorów, pedagogów w tym, że nie potrafili znaleźć antidotum na pogłębiającą się „wojnę kulturową” która trwa poniekąd Polsce pomiędzy obozem prawicowo-nacjonalistycznym a obozem liberalnym i socjaldemokratycznym? Czy to oznacza że działania w nurcie animacyjnym i w ramach edukacji kulturowej są na marginesie tego co istotne dla rozwoju/zmian w Polsce? Czy animatorzy i edukatorzy nie mają propozycji istotnych dla szerokiej rzeszy obywateli tego kraju? Kwestia nie znalazła rozwiązania, poza konstatacją, że warto robić swoje wszędzie tam, gdzie to możliwe.

Czas podsumowań NieKongresu dopiero się zaczyna. Na stronie Forum Kraków i Centrum Kultury ZAMEK będą pojawiały się kolejne teksty. Zapraszamy do dyskusji!