IX Forum Kraków. Regionalne ośrodki kultury
Dziewiąte spotkanie Forum Kraków poświęcone było regionalnym ośrodkom kultury – instytucjom prowadzonym przez samorządy regionalne, działającym tak w obszarze animacji kultury (edukacja kulturalna, kreowanie wydarzeń kulturalnych, itp.), jak i w obszarze zarządzania kulturą (polityki rozwoju kultury; edukacja kadr kultury, rozwój instytucjonalny, itp.). Większość ROK-ów funkcjonujących dzisiaj to spadkobiercy wojewódzkich domów kultury bądź innych centrów kultury przejętych przez samorządy regionalne. W niemal wszystkich województwach (oprócz opolskiego) można wskazać instytucje kultury o charakterze ROK-ów.
Dla kogo ROK-i?
Główną konstatacją ze spotkania jest kłopot z czytelnością pojęcia „regionalny ośrodek kultury” – nie opisuje ono funkcjonującego modelu instytucji kultury, jest raczej workiem gromadzącym instytucje o charakterze centrów kultury, centrów sztuki, instytutów kultury, instytucji doradczo-szkoleniowo-badawczych rozwijających się niezależnie od siebie, w odmiennych kierunkach.
Dwa główne to:
- 1/ Centra kultury (i sztuki) regionalnej – określa je infrastruktura – w postaci sal widowiskowych i wystawienniczych oraz misja budowania tożsamości kulturowej nowych regionów poprzez kreowanie działań artystycznych i kulturalnych (szczególnie w ramach sieci grupujących aktorów i podmioty kultury z regionu).
- 2/ Regionalne instytucje wsparcia rozwoju kultury – określa je w dużym stopniu samorząd regionalny poszukujący partnera do działań związanych z budowaniem i wdrażaniem strategii rozwoju kultury w regionie oraz misja wspierania rozwoju kultury poprzez kreowanie programów rozwoju (szkolenia kadr kultury, analizy kultury, wsparcie dla podmiotów kultury w rozwoju, forum regionalnej debaty o kulturze).
Wiele instytucji (szczególnie większych) łączy oba te modele w różnych proporcjach.
Samorządy regionalne i ROK-i
Spotkanie rozpoczęło się od zaprezentowania dwóch przykładów współpracy samorządu regionalnego z regionalnym ośrodkiem/centrum kultury w obszarze rozwoju kultury i zarządzania kulturą w regionie:
- Województwo Śląskie reprezentowała Pani Łucja Ginko, pełnomocnik ds. kultury Zarządu Województwa Małopolskiego oraz Pan Adam Pastuch, dyrektor Regionalnego Ośrodka Kultury w Katowicach.
- Województwo Mazowieckie reprezentował Pan Jerzy Lach, dyrektor Departamentu Promocji, Kultury i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego oraz Pani Aleksandra Kielan, dyrektor Mazowieckiego Centrum Kultury i Sztuki.
Obie prezentacje dotyczyły przede wszystkim relacji jaka powinna łączyć samorząd z regionalną instytucją. Łucja Ginko i Jerzy Lach wskazywali, że samorząd potrzebuje merytorycznego partnera do działań związanych z programowaniem i wdrażaniem strategii rozwoju kultury – w głównej mierze w zakresie realizacji badań/analiz sektora kultury oraz tworzenia platformy regionalnej debaty o kulturze.
[field name=multimedia]
Łucja Ginko wskazała na doświadczenia Województwa Śląskiego w zakresie organizacji Kongresu Kultury Województwa Śląskiego i jego przekształcania w stałe forum debaty środowisk kultury oraz przy wdrażaniu Wojewódzkiej Strategii Rozwoju Kultury. W obu działaniach ROK Katowice jest partnerem strategicznym samorządu śląskiego. Pan Jerzy Lach zrelacjonował podobne działania i doświadczenia Mazowieckiego, wskazując na niezwykłą istotność samodzielności programowej regionalnego centrum kultury oraz wagę partnerstwa samorząd – instytucja dla konstruowania strategicznych działań związanych z rozwojem kultury.
Wystąpienia dyrektorów (Pan dyrektor ROK Katowice i Pani dyrektor MCKiS) dotyczyły konkretnych wizji rozwoju tego typu instytucji w kontekście potrzeb i wyzwań regionu, dopowiadały zatem jakimi działaniami chcą wypełnić przestrzeń „zadaną” im przez samorządy regionalne. Wystąpienie Pana Adama Pastucha wskazuje na rozwój ROK Katowice w oparciu o model „regionalnej instytucji wsparcia rozwoju”, z kolei Pani Aleksandra Kielan sytuowała wizję rozwoju Mazowieckiego Centrum Kultury i Sztuki bliżej modelu „centrum kultury regionalnej”. Obie prezentacje wykazały jednak, że realizując odmienne modele można być ważnym partnerem dla samorządu we wdrażaniu działań związanych z rozwojem kultury i programowaniem regionalnych polityk kultury.
Zapraszamy od wysłuchania wypowiedzi gości Forum Kraków:
Wnioski z dyskusji
Dyskusja zapoczątkowana wystąpieniami zaproszonych gości podążyła w bardzo wielu kierunkach. Dla uczestników Forum Kraków ważne było przede wszystkim przenoszenie działań strategicznych z poziomu regionalnego na poziom działań realizowanych w gminach. Zostały wskazane następujące priorytety:
Relacje z samorządami lokalnymi w regionie. Lokalne samorządy, zarówno w zakresie organizacyjnym, jak i finansowym, są najistotniejszymi podmiotami kultury organizującymi działalność instytucji kultury, finansującymi III sektor oraz wspierającymi rozwój przedsiębiorczości w sektorze kultury. To one współodpowiadają również za wdrażanie regionalnych strategii rozwoju. Wizje i działania samorządów powinny być wspierane z poziomu regionalnego, ale równie istotne jest „wsłuchiwanie się” w potrzeby lokalnych decydentów samorządowych, mówiących własnym językiem, w którym kultura jest częścią szerszej układanki.
Obserwatorium kultury w regionie. Programowanie strategii działań w kulturze wymaga wiedzy o kulturze. Wdrażanie strategii rozwoju kultury wymaga działań ewaluacyjnych, wskazujących, co istotnie jej wdrażanie wnosi. Z tego powodu niezwykle istotne jest prowadzenie stałego (wypracowanego i przyjętego) programu badań i analiz sektora kultury. Uczestnicy Forum Kraków dodali tu również ważne zadanie wspomagania rozwoju kompetencji kadr kultury w zakresie lokalnych badań kultury.
Funkcja parasola dla instytucji i organizacji kultury w regionie. Działania związane ze wsparciem podmiotów kultury (nie tylko instytucji kultury, ale również organizacji pozarządowych i przedsiębiorstw) w zakresie rozwoju ich potencjału organizacyjnego i programu merytorycznego. W przypadku instytucji kultury niezwykle istotna jest edukacja kadr kultury, rozwijanie kompetencji strategicznych, mediowanie w sytuacji lokalnych konfliktów. Inne działania mogą obejmować inicjatywy klastrowe w zakresie przedsiębiorczości lub inkubatorowe w zakresie rozwoju aktywności lokalnej/ działalności organizacji pozarządowych. Lokalne instytucje kultury mogą też korzystać ze wsparcia na poziomie regionalnym w sytuacji podejmowania się nowych innowacyjnych działań.
Kształtowanie tożsamości regionu. Działania związane z integracją kulturową regionu. Można wyróżnić dwa główne poziomy działań: kreowanie regionalnej tożsamości kulturowej w ramach społeczności lokalnych regionu oraz kreowanie marki regionu w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego regionu jak również współczesne działania kulturalne. Budowanie wspólnoty regionalnej jest niezwykle istotne kontekście rozwoju kapitału społecznego i kulturowego.
Sieć współpracy w regionie. Tworzenie programów i projektów sieciujących podmioty i aktorów kultury w regionie. Prowadzenie forum debaty dla środowisk kultury w regionie. Działanie to ma związek z kształtowaniem potencjału współpracy i kompetencji współrealizacji działań w sektorze kultury. Członkowie Forum Kraków wskazali na działania o charakterze współrealizacji projektów kulturalnych – wzajemnego uczenia się od siebie w działaniu.
Pięć wskazanych pól to według uczestników Forum Kraków działania, będące kluczem do efektywnego i skutecznego zarządzania sektorem kultury w regionie. Dzięki nim możliwe jest wdrażanie regionalnych polityk kultury na poziomie lokalnym – samorządów gminnych, lokalnych instytucji kultury, lokalnych grup działania, przedsiębiorstw sektora kultury. Pola te należy – w zależności od konkretnej sytuacji regionu – wypełniać działaniami dostosowanymi do sytuacji, wyzwań i potrzeb uznanych regionalnie za priorytetowe. Może je wypełniać ROK w współpracy samorządem regionalnym lub sieć kilku instytucji – nie tylko publicznych.
W spotkaniu uczestniczyli:
- Adam Pastuch, dyrektor Regionalnego Ośrodka Kultury w Katowicach,
- Agnieszka Kawa, Dyrektor Centrum Sztuki Mościce w Tarnowie,
- Aleksandra Kielan, dyrektor Mazowieckiego Centrum Kultury i Sztuki,
- Alicja Hałoń, Centrum aktywności Lokalnej,
- Alina Witkowska, dyrektor Centrum Kultury i Inicjatyw Społecznych w Podkowie Leśnej,
- Anna Dobrowolska, Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Białymstoku,
- Anna Komsta, dyrektor Ośrodka Kultury, Sportu i Turystyki we Wleniu,
- Anna Lewanowicz, prezes Fundacji Inicjatyw Społecznych Plan C,
- Anna Michalak-Pawłowska, dyrektor Domu Kultury Dorożkarnia w Warszawie,
- Anna Wiszniewska, dyrektor Ośrodka Kultury im. C.K. Norwida,
- Antoni Bartosz, dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie,
- Antoni Malczak, dyrektor Małopolskiego Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu,
- Dorota Marcinkowska, Benedyktyński Instytut Kultury,
- Iwona Kusak, Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej oraz Centrum Aktywności Lokalnej,
- Janusz Bysina, dyrektor Centrum Kultury i Sportu w Skawinie,
- Jerzy Lach, dyrektor Departamentu Promocji, Kultury i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego,
- Joanna Orlik, dyrektor Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie,
- Karol Ostalski, Centrum Aktywności Lokalnej,
- Karolina Dziełak, Narodowe Centrum Kultury w Warszawie,
- Konrad Sobczyk, Mediatorzy PL,
- Krzysztof Polewski, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Mykanowie,
- Łucja Ginko, pełnomocnik Zarządu Województwa Śląskiego ds. Kultury,
- Małgorzata Jezutek, dyrektor Ośrodka Kultury Kraków – Nowa Huta,
- Marcin Jasiński, Biuro Kultury Miasta Stołecznego Warszawy,
- Mariusz Wróbel, dyrektor Silesia Film,
- Marta Sztwiernia, Benedyktyński Instytut Kultury,
- Marta Szymska, dyrektor Kultury i Rekreacji w Supraślu,
- Piotr Wyrobiec, dyrektor Wadowickiego Centrum Kultury,
- Teresa Tomiak, Centrum Kultury i Wypoczynku w Andrychowie,
- Zofia Bisiak, prezes Stowarzyszenia Akademia Łucznica.
Spotkanie zostało zorganizowane w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie. Serdecznie dziękujemy dyrekcji biblioteki za użyczenie sali konferencyjnej.